วันออกพรรษา มีชื่อเรียกอีกอย่างหนึ่งว่า “วันปวารณา” หรือ “วันมหาปวารณา” ตรงกับขึ้น 15 ค่ำ เดือน 11 เป็นวันสำคัญในพระพุทธศาสนาสืบเนื่องจาก “วันเข้าพรรษา” ที่เกิดขึ้นในวันแรม 1 ค่ำ เดือน 8 ที่พระภิกษุสามเณรจะเริ่มจำพรรษาตลอดฤดูฝนเป็นเวลา 3 เดือน ในระหว่างนี้พระภิกษุสงฆ์ได้อยู่ร่วมกันใกล้ชิดจึงเห็นข้อบกพร่องของกันและกัน วันออกพรรษาจึงจัดเป็น “วันปวารณา”เปิดโอกาสให้พระภิกษุสงฆ์ตักเตือนกันโดยปราศจากอคติในเรื่องความประพฤติที่ไม่เหมาะสม ซึ่งต่างต้องเปิดใจยอมรับนำไปปรับปรุงพฤติกรรมให้ดีที่สุด ทั้งนี้เพื่อความบริสุทธิ์ในศีลและความสามัคคีในหมู่สงฆ์ จากนั้นจึงได้รับสิทธิ์ให้ไปพักค้างที่อื่นได้ โดย ไปไหนไม่ต้องบอกลา, ไม่ต้องถือผ้าไตรครบชุด,ลาภที่เกิดขึ้นแก่ท่านมีสิทธิ์รับได้ และมีโอกาสรับอนุโมทนากฐิน
กิจกรรมที่เกิดขึ้นในวันนี้ พุทธศาสนิกชนจะเข้าวัดตักบาตร ทำบุญ ฟังธรรม ถือศีล ปฏิบัติธรรม ที่วัด มีกิจกรรมเป็นเอกลักษณ์ คือ พิธี “ตักบาตรเทโว” หรือ “เทโวโรหนะ” แปลว่า การหยั่งลงจากเทวโลก เชื่อกันว่าเป็นวันที่พระพุทธเจ้าเสด็จลงจากสวรรค์หลังจากแสดงธรรมโปรดพระมารดา ณ สวรรค์ชั้นดาวดึงส์ จึงเรียกอีกอย่างหนึ่งว่า “การตักบาตรดาวดึงส์” และเรียกวันที่ทำพิธีตักบาตรนี้ว่า “วันเทโว” หรือ “วันพระเจ้าเปิดโลก” เพราะเชื่อว่าเป็นวันที่โลกทั้ง 3 คือ เทวโลก มนุษยโลก และนรกภูมิ ได้เปิดออกให้สามารถมองเห็นกันได้
การตักบาตรเทโว มักจะทำในวันแรม 1 ค่ำ เดือน 11 (ถัดจากวันออกพรรษา) หรืออาจจัดในวันออกพรรษา เป็นพิธีตักบาตรพระสงฆ์ที่เดินรับบาตรเป็นขบวน ในบางพื้นที่อาจมีขบวนแฟนตาซีที่สะท้อนถึงเทวดา มนุษย์ และเปรตจากนรกภูมิ พร้อมดนตรีขับกล่อมบรรเลงนำหน้าขบวนพระภิกษุสามเณร บางวัดที่มีที่ตั้งอยู่บนภูเขาสูง ก็จะมีขบวนพระภิกษุสามเณรเดินลงมารับบิณฑบาตเบื้องล่าง ของที่ตักบาตรจะเป็นอาหารคาว หวาน และมี “ข้าวต้มมัด” เป็นสัญลักษณ์สำคัญ ทั้งนี้กิจกรรมในแต่ละภูมิภาคจะมีความพิเศษแตกต่างไปอีก ดังนี้
ภาคกลาง ในพื้นที่ที่ริมแม่น้ำลำคลอง ชาวบ้านจะจัดให้มีพิธีรับพระ โดยจะอัญเชิญพระพุทธรูปยืนลงบุษบกในตัวเรือแล้วแห่ไปตามลำคลอง ชาวบ้านริมคลองจะโยนดอกบัว และข้าวต้มให้ตกในเรือหน้าพระ-พุทธรูป, ในจังหวัดปทุมธานี ชาวไทยเชื้อสายมอญ มี “พิธีตักบาตรพระร้อย” และยังมีกิจกรรมแข่งเรือชิงรางวัลอีกด้วย
ภาคใต้ จัดให้มี “พิธีชักพระ” หรือ “ลากพระ” โดยมี 2 แบบคือ ชักพระบก และชักพระน้ำ
ภาคอีสาน มีประเพณี “แห่ปราสาทผึ้ง”, แถบจังหวัดหนองคาย อ.โพนพิสัย จัดงาน “แห่บั้งไฟพญานาค”
ภาคเหนือ มีการปล่อยโคมลอย,ประเพณี “จองพาราของชาวไทยใหญ่” จังหวัดแม่ฮ่องสอน เป็นต้นนอกจากกิจกรรมที่กล่าวมาแล้วข้างต้นแล้ว งานบุญกฐิน ก็เป็นอีกหนึ่งกิจกรรมสำคัญที่พุทธศาสนิกชนทั่วไปจะร่วมกันทำบุญให้กับวัดที่ตนมีความศรัทธา วันออกพรรษาจึงถือเป็นวันที่พุทธศาสนิกชนจะให้ความสำคัญ และวางมือจากงานมาร่วมทำกิจกรรมพักกายใจ น้อมนำพระธรรมมานำทางชีวิตต่อไป